Książka odpowiada na pytanie: Jakim pisarzem i poetą był autor 'Kroniki polskiej', zwany Gallem Anonimem? W 1905 r. Wilhelm Meyer odkrył, iż Gall Anonim posługiwał się prozą rytmiczną (cursusem), która była dość zbliżona do stylu ówczesnych dokumentów papieskich. Przez dziesiątki lat sądzono, że proza ta narodziła się w kancelarii papieskiej w 1088 r. W 1975 r. Tore Janson nieco skorygował ten pogląd - proza ta miała powstać kilka dziesięcioleci wcześniej, około połowy XI w. w szkołach retorycznych w północnej Italii.

Autor niniejszej pracy chciał poczatkowo tylko odpowiedzieć na pytanie, jak powszechny był ten styl, od momentu jego narodzin aż po czasy Galla, czyli do początków XII w. Podczas prac nad rytmiką Galla Anonima, nieoczekiwanie wpadł na pomysł, jak skonstruować pierwszy i jedyny na świecie program komputerowy do poszukiwania prozy rytmicznej, charakterystycznej dla Galla. Programem tym zbadał ok. 900 tys. stron tekstów łacińskich. Okazało się, ku największemu zdumieniu samego Autora, iż styl, którym pisał Gall, narodził się nie w połowie XI w., ale już na początku IV w., w czasach Konstantyna Wielkiego! Było to przekreślenie niemal wszystkich dotychczasowych ustaleń o dziejach prozy rytmicznej.

W drugiej części pracy Autor szczególną uwagę poświęcił wersom poetyckim zachowanym w "Kronice polskiej". Przedmiotem badań stało się wiele dotychczas niewyjaśnionych zagadnień w dziejach poezji. Analiza utworów rytmicznych w "Kronice polskiej" nie pozostawia wątpliwości, iż Gall był wybitnym poetą. Utwory Galla - napisane nienagannie pod względem formalnym - przewyższają podobne wiersze współczesnych mu poetów swoją lekkością, pomysłowością oraz bogactwem form retorycznych. Wiersze jego wykazują duże pokrewieństwo z utworami wybitnych francuskich poetów tej epoki - Hilarego z Orleanu i Piotra Abelarda. (Nota wydawcy).

W burzliwe dzieje XIII – wiecznego Śląska znakomicie wpisuje się panowanie Bolesława Rogatki. Księcia niezwykle barwnego, którego blisko 40 - letnie rządy pełne były skandali zarówno politycznych jak i obyczajowych. Zgodnie z przekazem źródeł, już babka Bolesława Rogatki, księżna Jadwiga, późniejsza święta, miała zwracać się do młodego księcia słowami „biada, biada tobie, Bolesławie, jak wielkie nieszczęście przyniesiesz ty jeszcze ziemi swej…”. Całe to przepowiedziane nieszczęście miało wynikać z charakteru księcia, który przez całe swoje panowanie „nic innego nie robił tylko płatał głupie figle”. Średniowieczni autorzy, a za ich przykładem, także współcześni historycy, zarzucają Bolesławowi Rogatce dużo cięższe winy, niż tylko płatanie figli. Bolesław Rogatka oskarżany jest o doprowadzenie do upadku tzw. „monarchii Henryków śląskich”. Utrata przez Bolesława Rogatkę władzy nad Małopolską i Wielkopolską nie była końcem jego niepowodzeń. Niedługo później książę wdał się w konflikt z braćmi, który zakończył się podziałem Śląska. Jeszcze do niedawna jeden z najpotężniejszych książąt polskich, stał się odtąd panem izolowanego na arenie politycznej niewielkiego księstwa legnickiego. Podniesienie znaczenia politycznego Bolesława Rogatki u schyłku jego panowania nie przełożyło się na odbudowę nadszarpniętego autorytetu. Współcześni nadal wypominali księciu nadmierne otaczanie się Niemcami, sprzedaż ziemi lubuskiej arcybiskupowi magdeburskiemu, a także bezpardonowe metody działania, zwłaszcza spalenie w kościele w Środzie Śląskiej 500 ludzi, spiskowanie przeciw braciom, uwięzienie biskupa wrocławskiego Tomasza I czy ograbienie bratanka, Henryka Prawego, z części ojcowizny. (Z okł.).

Władysław Opolczyk (1326/1330-1401), przedstawiciel górnośląskiej linii Piastów, odegrał ważną rolę w dziejach kilku krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Ten niewątpliwie jeden ze zdolniejszych monarchów II połowy XIV wieku karierę zawdzięczał, prócz swoich zdolności, protekcji dworu węgierskiego. We wszystkich ziemiach, którymi w rożnym czasie dane było mu zarządzać, od Węgier poczynając, przez Ruś Czerwoną, ziemię wieluńską, dobrzyńską, Kujawy, a na swoim dziedzicznym księstwie opolskim kończąc, dał się poznać, jako znakomity gospodarz i organizator. Jednak jego wybory polityczne, zwłaszcza w ostatnich latach życia, kiedy ewidentnie działał na szkodę Królestwa Polskiego, ukształtowały jego negatywny obraz, zwłaszcza w polskiej historiografii. Niniejsza praca jest pierwszą, od ponad 120 lat, pełną monografią poświęconą Władysławowi Opolczykowi. Autor, opierając się na szerokiej bazie źródłowej i wykorzystując wyniki najnowszych badań, podejmuje próbę zmiany niekorzystnego wizerunku księcia opolskiego. Podkreślając jego zasługi na polu gospodarczym i kościelnym (m.in. fundacja klasztoru paulinów na Jasnej Górze), stara się zrozumieć jego działania polityczne, chociaż nie zamierza usprawiedliwiać jego błędnych decyzji, które doprowadziły do ostatecznego upadku. (Z okł.)

Dot. również Olesna (wzmianki).